Razglednica Mladenovca iz 1975 .godPoložaj
Mladenovac je lociran južno od Beograda na 44.43° severne geografske širine i 20.70° istočne geografske dužine. Opština Mladenovac zauzima površinu od 33.900 ha, na kojoj živi 56.389 stanovnika.
Jednostavnije, Mladenovac je grad u severnom delu Šumadije, smešten na pitomim obroncima u istočnom podnožju planine Kosmaj, u dolini rečice Veliki Lug. Ono što ga odlikuje je veoma povoljan geografski položaj. Leži na glavnoj železničkoj magistrali Beograd-Niš-Sofija, odnosno Beograd-Skoplje-Atina, a kroz njega prolaze i magistralni putevi prema Aranđelovcu, Smederevu i Smederevskoj Palanci. Od Beograda je udaljen 54 kilometra, a od Kragujevca 64.
Grad se nalazi na blago zatalasanom terenu u prostoru niske Šumadije, na 138 metara nadmorske širine.
Po legendi, postanak imena se vezuje za izvesnog Mladena koji se sa svoja dva brata naselio u tada opusteli kraj posle Kosovskog boja. Braća su se razišla, a mesto gde se naselio Mladen nazvano je Mladenovac.
Zvanično, nastanak Mladenovca, jednog od najmlađih gradova u Srbiji, vezan je za izgradnju pruge Beograd - Niš.
Državna komisija je 1873. godine, na putu ka Nišu, prošla kroz atar Selo Mladenovca, kako bi trasirala novu prugu. Posle Berlinskog kongresa, 1878. godine Kneževina Srbija je preuzela obavezu izgradnje ove pruge. Na ovim prostorima se ubrzo otvorilo novo gradilište. Prvo je, od građevina sagrađena Železnička stanica, a zatim je 1882. godine, sagrađena prva zgrada buduće varoši, mehana “Kosmaj”. U nešto izmenjenom obliku ova zgrada postoji i dan danas, samo pod drugim nazivom. Mladenovčanima je u današnje vreme poznata i kao “Stara mehana”.
Prvi voz kroz novosagrađenu stanicu je prošao 23. avgusta 1884. u 15 časova i 1 minut.
Izgradnjom pruge i železničke stanice u do tada pusto područje stižu i prvi doseljenici. Najpre zanatlije i trgovci, koji su sagradili prve radnje i radionice formirajući postepeno glavnu ulicu. Već posle dve godine naselje dobija izgled varošice, a ukazom kralja Aleksandra Obrenovića od 2. agusta 1893. taj status i zvanično dobija. Već 1894. novoproglašena varoš izdvaja se iz sastava opštine Selo Mladenovac i osamostaljuje. Dalji razvoj i život nastavlja pod nazivom Mladenovac.
Inače, prvi zvanični podaci o naselju na ovom području spominju se u turskom popisu stanovništva iz 1528. godine.
Prvi doseljenici su zapravi i nosioci razvoja varoši. Tako Mladenovac postaje tipična srpska trgovačko-zanatlijska varoš, o čemu govore i fotografije iz tog perioda na kojima je prikazana stara čaršija.
Zbog železničke stanice, Mladenovac je bio važan šumadijski centar za izvoz poljoprivrednih proizvoda i stoke u Beograd i Austriju, a na značaju naročito dobija nakon 1904. godine, kada je izgrađena pruga uskog koloseka Mladenovac – Aranđelovac – Lajkovac.
Prvi lekar je u Mladenovac stigao 1886. godine, a već naredne godine otvorena je i prva apoteka. Poštu varoš dobija 1894. godine, a telefon se po prvi put u Mladenovcu oglasio 1910. Mladenovačka Osnovna škola, kao privremena, postoji još od 9. januara 1895. godine. Čitaonica sa bibliotekom je otvorena 1886, a samo deset godina kasnije je osnovana Mladenovačka pozorišno-pevačka družina, koja potom prerasta u Kulturno umedničko društvo Vojvoda Katić, koje postoji i danas kao jedno od najstarijih društava u Srbiji.
Mladenovac je poznat od samog nastanka kao pijačni i pazarni centar. Od 1901. godine pijačni dan je petak.
Razvojem trgovine i zanatstva Mladenovac dobija i klanicu i fabriku salame. Električne mlinove, fabriku šamota, fabriku džakova – prvu te vrste na Balkanu, električnu centralu koja osvetljava varoš, banke, štedionice…
Crkva u Mladenovcu, posvećena “Uspeniju presvete Bogorodice”, je izgrađena 1910. godine u vizantijskom stilu. Hram ima jedinstven ikonostas od belog mermera, koji je uradio Mihailo Milovanović, inače autor spomenika Srpskom vojniku u centru grada.
Spomenik u centru grada predstavlja simbol Mladenovca. Sagrađen je u slavu ratnicima palim u ratovima od 1912 - 1918. godine, a svečano je otkriven 24. oktobra 1926. godine pred nekoliko hiljada žitelja iz cele Šumadije. Otkrivanju spomenika prisustvovali su kralj Aleksandar, srpski patrijarh Dimitrije, veliki poštovalac srpskog naroda dr Arčibald Rajs, brojni ratnici iz balkanskih i Prvog svetskog rata...
Spomen česma “Crkvenac” je sagrađena 1915. godine kada je u Mladenovcu bila škotska misija žena predvođena doktorkom Elzom Ingliš. Poljska bolnica bila je za obolelele od pegavog tifusa i ranjenike. Česmu su sagradili vojnici Moravske divizije kojih je najviše bilo u bolnici. Spomen park je obnovljen 1985. godine, a ove godine je ispod česme napravljen teren za mali fudbal.
Za tekst korišćeni podaci iz knjiga:
“Varoš Mladenovac 1884 - 1940“ – Miladina Arsića
“Mladenovac i okolina” Slavka Petrovića
“Mladenovac na starim fotografijama” – Slavomira Vojinovića,
kao i tekstovi lokalnog lista “Pečat”
Tekst napisao Aleksandar Paunović
